ใครเดินทางผ่านบริเวณใต้ทางด่วนแยกสามเหลี่ยมดินแดง คงเคยเห็น”คลินิกทางด่วนเพื่อชุมชน บ้านกึ่งวิถี SHE ( เธอ)” ซึ่งที่นี่คือจุดเริ่มต้นของนวัตกรรมการนวดดัดจัดสรีระ สูตรเร่งรัด  10 นาที “เจ็บแต่จบ” หายเมื่อยล้าในเวลารวบรัด และฉลาดซื้อจะพาทุกท่าน ไปพูดคุยกับ นพ.พูลชัย จิตอนันตวิทยา ประธานฝ่ายการแพทย์วิสาหกิจสุขภาพชุมชน แพทย์ด้านโรคหัวใจ ผู้ก่อตั้งบ้านกึ่งวิถี SHE ( เธอ) และวิสาหกิจสุขภาพชุมชนแห่งแรกของประเทศ บ้านวิถีเธอเกิดขึ้นได้อย่างไรเดิมผมเป็นคุณหมออยู่ที่กระทรวงสาธารณสุข ทำงานเรื่องหลักประกันสุขภาพ ที่ สปสช. แต่ลาออกจาก สปสช. มานานแล้ว ในระยะ 10 ปีหลังนี้ ผมพบว่ามีคนไข้ที่ยังหนุ่มสาวไปพบผมด้วยความที่สงสัยว่าตัวเองจะเป็นโรคหัวใจ อาการที่มามีทั้งความดันสูง ปวดหัวเรื้อรัง กลางคืนนอนหลับไม่สนิท ปัสสาวะบ่อย ชาตามมือ แขนขา ก็สงสัยไปว่าตัวเองจะเป็นอัมพาต อัมพฤกษ์หรือเปล่า ทั้งๆ ที่คนเหล่านี้บางคนก็ออกกำลังกายประจำ แต่ที่สังเกตคือ ส่วนใหญ่เลยเป็นคนที่ทำงานออฟฟิศหรือเป็นคนที่ขับรถนานๆ ตอนนั้นผมก็รักษาแบบหมอทั่วไป ให้ยาคลายกล้ามเนื้อ ให้ยาลดความดัน มันก็ดูจะคุมตัวเลขความดันได้แต่มันไม่ได้ทำให้เขารู้สึกว่าเขามีความสุข เมื่อพูดคุยผมถึงเห็นว่า สาเหตุแท้จริงอาการต่างๆ น่าจะมาจากการทำงาน  คุณเคยกินยาแล้วรู้สึกง่วงๆ ทั้งวันไหม หรือทั้งๆ ที่ตัวเองจะต้องขับรถ มันจะรู้สึกเพลีย อาการพวกนี้ เกิดจากความเครียด เพราะเวลาเราเครียด ร่างกายจะหลั่งฮอร์โมนที่เอาไว้จัดการกับความเครียด ฮอร์โมนเหล่านี้จะทำให้ร่างกายเราสะสมพลังงานไว้ หัวใจจึงเต้นเร็ว ความดันเพิ่มสูงขึ้น กล้ามเนื้อตึงพร้อมที่จะกระโจนออกไปแต่มันไม่กระโจนไปไหนไง มันนั่งอยู่เฉยๆ อยู่กับที่ ผลก็คือกล้ามเนื้อมันแข็งอย่างต่อเนื่อง เมื่อมันแข็งอย่างต่อเนื่อง เช่น กล้ามเนื้อหน้าอกที่เวลาเรานั่งพิมพ์คีย์บอร์ดแล้วห่อไหล่เข้ามา การห่อไหล่ทำให้กล้ามเนื้อดึงกล้ามเนื้อที่สะบัก กล้ามเนื้อบ่า สะบักก็ต้องพยายามยึดดึงกลับ ผลก็คือหน้าดึงเข้า หลังก็พยายามดึงกลับ ทั้งสองอันสู้แรงกันเองโดยที่ไม่ได้เคลื่อนที่ไปไหนเลย ดังนั้นแม้คนไข้ที่ได้ยาแล้วมันไม่ได้ทำให้เขามีความสุขนั้น ก็เพราะกล้ามเนื้อมันตึงแข็งไปหมดทั้งตัว ให้ก้มแตะพื้นยังไม่ได้เลย ห่างจากพื้นเป็นฟุตเลย พอผมเห็นแบบนี้ในฐานะที่เราเป็นหมอเลยมองว่า เราจะไม่ใช้ยานะ จึงปรับเปลี่ยนหันมารักษาด้วยการคลายกล้ามเนื้อ ซึ่งก็ลงตัวที่การนวด กดจุด และแนะนำการจัดท่าทางการทำงานให้ถูกต้อง   เทคนิกของที่นี่คือ  ปลดปล่อยคำสั่งจากสมองโดยการกดที่จุดที่ผมได้แสดงไว้ที่ซอฟแวร์ที่เรียกว่า Trigger point หรือถ้าหากว่าจะใช้คำโดยทั่วไปจะใช้คำว่า ตะคริวจิ๋วๆ มันอยู่ในกล้ามเนื้อที่คอ ถ้าตะคริวใหญ่ๆ มันจะอยู่ที่น่องเป็นลูกๆ  เคยไหม? ตอนที่เรากำลังใกล้จะตื่นนอนอยู่ดีๆ เราฝันอะไรก็ไม่รู้แล้วเราเหยียดขาหรือพลิกตัว จะมีอาการแบบน่องมันเกร็ง ปวด แล้วเราจะสะดุ้งตื่นด้วยความปวดนั้น กล้ามเนื้อน่องจะขึ้นเป็นลูกเลย สิ่งนั้นเรียกว่า ตะคริว ซึ่งมันเกิดขึ้นจากคำสั่งของสมอง เราจึงต้องหากลไกหรือวิธีการบอกให้สมองสั่งให้มัน(กล้ามเนื้อ)ปล่อย เมื่อสักครู่ผมลองกดที่น่องคุณ นั่นเป็นวิธีการหนึ่งที่บอกให้สมองมันปล่อย เพราะสมองเวลามันโดนกดในจุดที่ใช่ แล้วมันเจ็บมากๆ มันจะบอกว่าไม่ได้แล้วนะ กล้ามเนื้อต้องคลายตัวไม่อย่างนั้นจะบาดเจ็บได้ ต้องใช้แรงกดเยอะไหมคะและแต่ละครั้งใช้เวลานานไหม  ถามว่าแรงที่กดเยอะไหมคือไม่เยอะ แต่ว่ามันเป็นจุดพิเศษ จุดที่กระตุ้นลงไปปุ๊บ สมองจะบอกว่าวิกฤติแล้วต้องเปลี่ยนคำสั่งมาที่กล้ามเนื้อให้กล้ามเนื้อคลาย แล้วเวลาสมองสั่งมามันไม่ได้สั่งเฉพาะกล้ามเนื้อน่อง มันสั่งตั้งแต่กล้ามเนื้อต้นขาลงไปเลย ตรงไหนที่ตอนกดแล้วมันเจ็บ มันร้าวระบม มันจะส่งคำสั่งทั้งชุดเหล่านั้นไปที่สมองและสมองก็เปลี่ยนคำสั่งทั้งชุดลงมาที่ขาทั้งข้าง จึงทำให้เราสามารถทำให้แขนขาโล่งได้ใน 10 นาที ตอนแรกหมอก็พัฒนาการนวดเหลือ 1 ชม. จากเมื่อก่อนทั่วไป 2 ชม. แต่หมอก็พยายามลดเวลาเพราะคนเราไม่ค่อยมีเวลาใช่ไหม จึงทำให้มันเหลือ 1 ชม. ก็ยังเจอว่า คนก็ยังไม่มีเวลาอีก  มีการต่อรองขอครึ่งชั่วโมง เพราะมีคนถามว่า เอาวิธีการของคุณหมอเข้าไปในออฟฟิศในโรงงานเขาได้ไหม แต่ถ้าต้องนวด 1 ชม. เจ้านายคงไม่ยอมเพราะเจ้านายจะรู้สึกว่าอู้งานไปนวดตั้ง 1 ชม. เราก็เลยบอกว่า เราไม่ใช่การนวดแต่เราเป็นการ Human maintenance เราก็ทำออกมาเหลือ 20 นาที ซึ่งก็เป็นที่ชื่นชมมากเหมือนว่าคุณหมอจะลดเวลาลงมาอีกให้เหลือ 10 นาที แล้วจะได้ผลจริงไหม เราเคยเข้าไปโรงงานขนาด 1,000 คน พอแต่ละคนใช้เวลา 20 นาที วันหนึ่งจะให้บริการได้แค่ 20 คน ถ้าเรา(ผู้ให้บริการ) ไป 5 คนก็ได้วันละ 100 คน ถ้าจะให้ครบเราต้องไปถึง 10 วัน บริษัทเขาก็รู้สึกว่า จัดมหกรรมสุขภาพ 10 วันมันนานเกิน เราก็เลยลดเวลาลงมาเหลือ 10 นาที พอ 10 นาทีก็เหลือแค่ 5 วัน อาทิตย์หนึ่งได้พอดี 1,000 คน นี่คือการเรียกร้องของผู้บริโภคทำให้หมอต้องใช้สมองให้มากขึ้น กลั่นกรองให้ชัดเจนว่ากล้ามเนื้อชุดไหนบ้าง ที่เป็นต้นเหตุหลักของความตึง ของความเครียดในร่างกายของคนที่ทำงานแล้วตึงเครียด การลดเวลาบำบัดลงมาเหลือ 10 นาทีได้นั้น เป้าหมายของเราอย่างหนึ่งก็คือ เพื่อคนใช้บริการจะได้ไม่ต้องเปลี่ยนชุด เราเองก็ไม่ต้องเสียน้ำซักชุดอีก และก็คิดราคาให้ประหยัดลง ทีนี้พอได้แบบนี้แล้ว เราเชื่อว่าทำให้เรามีลูกค้าจำนวนมากขึ้นแล้วผู้ให้บริการจะเพียงพอกับความต้องการของลูกค้าไหม หมอจะเอาคนให้บริการมาจากไหน  นี่แหละคือที่เป็นจุดเด่นของสถานที่แห่งนี้  คือมีอยู่ปีหนึ่งที่ผมเคยเข้าไปตรวจสุขภาพในเรือนจำ   แล้วพบว่า มีนักโทษหญิงอยู่ในนั้นเยอะมากๆ เฉพาะที่ธัญบุรีมีอยู่ 2,000 กว่าคน ถ้าเป็นเรือนจำหญิงกลางมีอยู่ 5,000 กว่าคน ทั้งประเทศเรามีผู้ต้องขังหญิงอยู่ 40,000 กว่าคน ผมจึงมีความคิดว่า แล้วทำไมเราไม่เอาคนเหล่านี้มาทำงานเพื่อให้เกิดประโยชน์ทั้งกับตัวเองและคนอื่น แต่ถ้าเป็นการไปให้บริการในที่ที่มันลึกลับซับซ้อนกั้นเป็นห้อง คนเหล่านี้อาจจะไม่เหมาะ เพราะคนที่ไปรับบริการก็อาจจะหวาดกลัว เพราะว่าบางคนก็มีรอยสักเต็มตัวเลย แต่ถ้าหากว่าบริการกลางแจ้งแค่ 10 นาทีตามวิธีของเรา ก็น่าจะได้ เราก็เลยไปสอนอาชีพให้กับผู้ต้องโทษตั้งแต่เขายังอยู่ในเรือนจำ พอเขาออกมาแล้วเราก็รับเขามาเป็นพนักงานของเรา  และจ้างเขาในอัตราเหมือนคนทั่วไปเลย ทุกคนโอเคไหมคะรวมถึงผู้รับบริการด้วย ผมคิดมากกว่าการจ้างงานนะ  คือพิเศษกว่าเรื่องค่าแรง เรามีบ้านให้อยู่ด้วย เราจัดที่พักพิงให้เพราะว่า หลายคนนั้นถ้าเขากลับไปบ้านของเขาเอง สภาพแวดล้อมที่บ้าน เพื่อนข้างบ้านที่ไม่ดีก็จะมาลากเอากลับไปให้เขาอยู่ในวงจรเดิม เมื่อเป็นแบบนี้พบว่า พวกเขามีความสุขมากเลย พ่อแม่เขาก็มีความสุขเพราะถ้าลูกเขากลับบ้านทีไรมีเรื่องทุกที เราจึงเรียกที่นี่ว่า บ้านกึ่งวิถี คุณออกมาจากเรือนจำคุณไม่มีอนาคตมาพักที่นี่ เรามีอาชีพที่ดีให้ ส่วนคนที่มารับบริการ  เคยนะพอบำบัดให้เสร็จแล้วยังจะยกมือไหว้ขอบใจเลย บอกว่ามันโล่งจริงๆ ความรู้สึกแบบนี้คือ ความสุข สิ่งที่มันเกิดขึ้นในสังคมไทย คือคนของเราให้บริการเสร็จคนส่วนใหญ่ก็ลุกมาขอบใจนะ บางคนก็ยกมือไหว้ คุณลองนึกถึงคนที่เมื่อก่อนเราอาจจะเรียกพวกเขาว่า คนขี้คุก การเรียกแบบนั้น ทำให้เขารู้สึกว่า ตัวเองเป็นคนที่ไม่มีศักดิ์ศรี ไม่มีคุณค่าอะไร ในชีวิตมีแต่เสียงด่าทอจากคนรอบข้าง แต่พอมีคนมายกมือไหว้ บอกขอบคุณ สิ่งเหล่านี้มันช่วยยกระดับคุณค่าจิตใจของเขาขึ้นมา ใครจะไปอยากทำไม่ดีอีก ในเมื่อสิ่งนี้ให้ความสุขกับพวกเขา  ตอนนี้เราก็มีอยู่ประมาณ 40 คนที่ทำงานกับเรา และยังมีอีกเป็นร้อยคนที่เราฝึกเขา แต่เขาไม่สะดวกที่จะมาอยู่ที่นี่ เขาก็อาจจะย้ายไปอยู่อีกที่หนึ่งแล้วเอาวิชานี้ไปหากินด้วยตัวเอง ซึ่งเป็นสัมมาชีพ เป็นอาชีพที่ลงทุนน้อยมากแต่ต้องบริการด้วยใจที่ดี บริการที่ดีมันจะหล่อหลอมให้เขาเป็นคนที่จิตใจดีตอนนี้ลูกค้าส่วนใหญ่เป็นพวกพนักงานบริษัทใช่ไหมคะ ครับ ส่วนหนึ่งก็เกิดขึ้นจากผู้บริหารของบริษัทเลยนะ ที่อยากเพิ่มประสิทธิภาพคนทำงาน ตอนปี 2016 องค์กรนานาชาติหรือ ILO-International Labour Organization ได้ออกรณรงค์ในวันความปลอดภัยของแรงงานทั่วโลกว่า วิกฤติจากความเครียดในที่ทำงาน หรือ Workplace Stress ทำให้เกิดโรคตามมาเยอะแยะทั้งความดันโลหิตสูง เบาหวาน โรคอ้วน ซึมเศร้า โรควิตกกังวล ติดสุรา ติดบุหรี่ ส่วนใหญ่มาจากความเครียด อย่างวันนี้พวกเราก็ไปกันที่ สาทรสแควร์ ซึ่งเป็นบริษัทมหาชนได้รับการแนะนำจากตลาดหลักทรัพย์ฯ เขาทำสิ่งที่เรียกว่า Human maintenance service เพื่อให้พนักงานคลายเครียด ซึ่งจะมีผลกับการทำงาน ได้งานดีขึ้น และยังจะได้สิ่งที่เรียกว่า CSR in Process ด้วย  ยกตัวอย่างวันนี้ ที่ทีมเราไปตั้งบูธ แล้วที่ตึกนั้นก็ให้คนมาลงทะเบียนขอรับบริการ Human maintenance service ฟรี เชื่อไหมแค่ 2 วันเท่านั้น ลือกันทั้งตึกว่า ตั้งแต่จัดกิจกรรมมากิจกรรมนี้ดีที่สุดตั้งแต่เคยจัดมา พนักงานชอบมาก มันคุ้ม คุ้มกับการที่เอาความโล่งสบายมาให้ ดีกว่าเลี้ยงอาหารอีก อย่างที่สอง CSR in Process บริษัทฯ ต่างๆ ก็ตระหนักรู้ได้ว่า การที่เขาช่วยให้คนที่เคยก้าวพลาดมีงานทำที่ดีแบบนี้นั้น มันทำให้ช่วยสังคมข้างนอกให้ลดปัญหายาเสพติดลงไปได้ด้วย(ส่วนใหญ่เคยต้องคดียาเสพติด) จำนวนคนที่คิดดี ทำดี กลายเป็นคนดีก็ค่อยๆ เพิ่มขึ้นในทุกๆ ปี สิ่งนี้ดีมากๆ คุณหมอเชื่อมั่นว่าทุกคนจะไม่กลับไปสู่วิถีชีวิตเดิมๆ คุณรู้ไหม คนที่เคยอบรมกับผม เมื่อออกมาเขาจะกลับไปทำ 2 เรื่อง คือขอไปเป็นครูสอนในเรือนจำ โดยเอาประสบการณ์นี้ไปเล่าให้คนที่ยังไม่เคยรู้ว่า มันมีสังคมให้โอกาสพวกเขาอย่างไร เราออกรายการเดินหน้าประเทศไทย ลองไปดูคลิปวันที่ 14 สิงหาคม 60 มีน้องๆ 3 คนที่เล่าว่าชีวิตเขาเปลี่ยนแปลงอย่างไรกับการที่เขาได้โอกาสนี้จากสังคม ได้โอกาสจากการที่วิสาหกิจสุขภาพชุมชน ที่จัดการเพื่อสังคมเข้าไปช่วยเขา และถ้าหากมองภาพใหญ่ให้ออกสิ่งที่หมอทำนั้นเป็นเรื่องใหม่ หมอทำเหมือนที่พ่อสอน ในหลวงรัชกาลที่ 9 ได้ทำให้เราดูแล้วว่าพระองค์เห็นปัญหาภูเขาถูกรุกปลูกฝิ่น แทนที่จะไปจับเขา ก็ให้โอกาสกับให้อาชีพสุจริตแทน กลุ่มอดีตผู้ต้องโทษหญิงนี้เราก็เอาอาชีพที่ดีไปแก้ไขปัญหายาเสพติดเช่นเดียวกัน จะมีการสอนการนวดตัวเองสำหรับให้คนที่ทำงานแล้วเครียดดูแลตัวเองเป็นบ้างไหมตอนนี้เราเริ่มทำกับสำนักงานประกันสังคม แต่พบว่า จริงๆ มันดูเหมือนง่ายนะ แต่ท่าจุดบำบัดของเรานั้นมันต้องการการฝึกฝน ต้องมีความแข็งแรงของร่างกายมาก เมื่อกี้เห็นไหมตอนที่ผมยืดหลังรู้สึกไหมว่าคุณหมอต้องแข็งแรงมากๆ เลยถึงยืดหลังได้ ดังนั้นการเลียนแบบเลียนท่าได้บางท่า แต่เลียนผลคงได้ยาก เพราะฉะนั้นให้เรื่องเหล่านี้กลายเป็นอาชีพของคนด้อยโอกาสในสังคมดีกว่า แต่ผมอยากจะแนะนำเรื่องหนึ่งที่คิดว่า ช่วยได้มาก คือการเลือกเก้าอี้นั่งทำงานและท่าทางการนั่งทำงานจริงๆ แล้วท่าที่ดีในการใช้คีย์บอร์ด ก็คือท่าที่วางมือไว้เป็นปกติ แขน 90 องศา มือก็ไม่ควรที่จะหักมือ นั่งให้พอดี วางแขนให้พอดี คอมพิวเตอร์อยู่ระดับสายตา ไม่ใช่พิมพ์แล้วชะโงกหน้าไป คุณลองชะโงกหน้าไปคุณจะรู้เลยว่าคอมันตึง แต่ถ้านั่งปกติ แขนวางปกติสามารถเห็นงานที่หน้าจอได้ เก้าอี้ที่ดีปัจจุบันผมแนะนำเลยว่า เลิกเอาเก้าอี้มีล้อมาใช้ เก้าอี้ที่เป็นเก้าอี้ทรงแข็งมีเบาะรองบางๆ ก็พอ ไม่ต้องให้เอนหลังได้ ยิ่งเอนได้เราก็จะเลื้อย พอเลื้อยก็ต้องเกร็งกล้ามเนื้อหน้าท้องแล้วก็ชะโงกไหล่ไป ผลักทั้งตัวล้อมันก็เลื่อน เราก็ต้องคอยพยุงล้อไว้ ดังนั้นสังเกตว่าหมอ นั่งเก้าอี้ที่ขาเป็นแบบนี้(ไม่มีล้อ) ความรู้สึกมันนั่งได้สบาย มั่นคง